Bir işletmede kullanılan makineler, araçlar, bilgisayarlar veya ofis mobilyaları zamanla değer kaybeder. Bu değer kaybı muhasebede amortisman olarak adlandırılır.
İşte bu süreci izlemek ve her yıl ne kadar gider yazıldığını görmek için amortisman defteri tutulur.
Amortisman defteri, sabit kıymetlerin yıllar içindeki maliyet, değer düşüşü ve kalan değerini gösteren resmi kayıttır.
Hem muhasebe doğruluğu hem de vergi mevzuatına uygunluk açısından işletmeler için büyük önem taşır.
İçindekiler
Amortisman Defteri Nedir?
Amortisman defteri, işletmede kullanılan duran varlıkların (makine, demirbaş, araç, yazılım vb.)
edinim tarihini,
maliyet tutarını,
amortisman oranını,
yıllık ayrılan amortisman tutarını
ve net defter değerini gösteren muhasebe defteridir.
Bu defter, Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 313. maddesine göre tutulur ve her yıl amortisman listesi olarak güncellenir.
Amortisman Neden Uygulanır?
Amortismanın temel amacı, sabit kıymetlerin kullanım süresi boyunca yıpranma, eskime veya teknolojik değer kaybını muhasebeye gider olarak yansıtmaktır.
Böylece:
Gerçek kâr ve zarar doğru hesaplanır,
Varlıklar bilançoda gerçeğe uygun değerle gösterilir,
Vergi matrahı adil şekilde belirlenir.
Örneğin, 100.000 TL değerinde bir makinenin 5 yıl boyunca her yıl %20 oranında amortismana tabi tutulması, makinenin kullanım süresi sonunda sıfırlanmasını sağlar.
Amortisman Defteri Nasıl Hazırlanır?
Amortisman defteri hazırlamak, sanıldığı kadar karmaşık değildir.
Aşağıdaki adımları takip ederek defteri kolayca oluşturabilirsiniz 👇
🔹 1. Sabit Kıymetlerin Belirlenmesi
İlk olarak işletmeye ait tüm duran varlıkları listeleyin:
Makine, teçhizat, araç, bilgisayar, yazılım, mobilya, bina vb.
Her bir varlığın edinim tarihi ve fatura tutarı doğru şekilde kaydedilmelidir.
🔹 2. Amortisman Oranlarının Tespiti
VUK’a göre amortisman oranları, Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı amortisman listesine göre belirlenir.
Örnek oranlar:
Bilgisayar: %50
Mobilya: %10
Araç: %20
Makine: %20
Bu oranlar, yararlı ömür üzerinden hesaplanır.
🔹 3. Amortisman Yönteminin Seçilmesi
Türkiye’de iki temel yöntem kullanılır:
Normal (Eşit Paylı) Amortisman: Her yıl aynı oranda gider yazılır.
Azalan Bakiyeler Yöntemi: İlk yıllarda daha fazla, son yıllarda daha az amortisman ayrılır.
Genellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler normal amortisman yöntemini tercih eder.
🔹 4. Amortisman Tutarının Hesaplanması
Formül:
Amortisman Tutarı = Maliyet × Amortisman Oranı
Örnek:
50.000 TL tutarında bir bilgisayar için amortisman oranı %50 ise:
50.000 × 0.50 = 25.000 TL yıllık amortisman yazılır.
🔹 5. Amortisman Defterinin Düzenlenmesi
Her bir sabit kıymet için defterde şu sütunlar yer almalıdır:
| Sıra No | Sabit Kıymet Adı | Edinim Tarihi | Maliyet | Amortisman Oranı | Yıllık Amortisman | Birikmiş Amortisman | Net Defter Değeri |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Bilgisayar | 01.01.2024 | 50.000 | %50 | 25.000 | 25.000 | 25.000 |
Bu tablo her yıl güncellenir ve amortisman bitene kadar takip edilir.
🔹 6. Yıl Sonu Kayıtlarının Yapılması
Dönem sonunda amortisman gideri muhasebe kaydı olarak işlenir:
Bu kayıt, gelir tablosuna gider, bilançoda ise varlığın net değeri azalır.
Dijital Ortamda Amortisman Defteri Hazırlama
Günümüzde artık manuel defter yerine, ERP veya muhasebe yazılımları amortisman defterlerini otomatik oluşturur.
Örneğin:
Bulut tabanlı muhasebe programları, sabit kıymet modülü sayesinde amortisman oranlarını sisteme tanımlar.
Rota Bulut ERP, yıl sonlarında otomatik amortisman fişleri oluşturur, raporları PDF veya Excel formatında verir.
Bu sayede hata payı azalır, vergi denetimlerinde kolaylık sağlanır ve zaman tasarrufu elde edilir.
Amortisman Defteri Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Amortisman ayrılacak varlık işletmede fiilen kullanılmaya başlanmış olmalıdır.
Maliyet bedeli, varlığın tüm giderleriyle birlikte hesaplanmalıdır (taşıma, montaj, gümrük vb.).
Eksik veya fazla amortisman ayrılması, mali tabloları bozar.
Dönem sonlarında defterin muhasebe kayıtlarıyla tutarlı olması gerekir.
Her yıl için amortisman listesi onaylanmalı ve dosyalanmalıdır.
Vergisel Açıdan Amortisman Defteri
Vergi Usul Kanunu (Madde 313–320) amortisman hesaplamalarını detaylı şekilde düzenler.
Ayrıca, yeniden değerleme ve enflasyon düzeltmesi dönemlerinde amortisman defteri yeniden güncellenmelidir.
Mali denetimlerde, amortisman kayıtları incelenir; yanlış amortisman ayrılması, vergi ziyaı cezasına yol açabilir.
Bu nedenle, amortisman defteri hem yasal hem finansal açıdan kritik bir belgedir.
Amortisman Defteri İşletmenin Gerçek Değerini Gösterir
Sonuç olarak; amortisman defteri, işletmenin sabit kıymetlerinin zaman içindeki gerçek değerini izlemek için en önemli araçtır.
Düzenli tutulduğunda, hem vergi hesaplamaları kolaylaşır hem de işletmenin finansal durumu şeffaf hale gelir.
Günümüzde dijital amortisman sistemleri sayesinde bu süreçler hızlı, hatasız ve mevzuata uygun şekilde yürütülmektedir.
Bu nedenle her işletme, amortisman defterini elektronik ortamda düzenli olarak güncellemelidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Amortisman defteri, işletmenin sahip olduğu sabit kıymetlerin (makine, araç, demirbaş, bilgisayar vb.) değer kaybını izlemek için tutulan resmi kayıttır.
Her yıl ayrılan amortisman tutarları, bu defterde maliyet – birikmiş amortisman – net değer şeklinde gösterilir.
Amortisman defteri, muhasebe birimi veya mali müşavir tarafından hazırlanır.
İşletmenin aktifinde duran varlık bulunan her firma, Vergi Usul Kanunu’na göre amortisman defteri düzenlemekle yükümlüdür.
Amortisman defteri, genellikle Excel, muhasebe yazılımları veya ERP sistemleri üzerinden oluşturulur.
Defterde sabit kıymetlerin edinim tarihi, maliyet bedeli, amortisman oranı, yıllık amortisman tutarı ve kalan net değeri yer almalıdır.
Modern sistemlerde bu işlem otomatik olarak raporlanabilir.
Amortisman oranları, Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan amortisman listesine göre belirlenir.
Örneğin bilgisayar için %50, araçlar için %20, mobilya için %10 oranında amortisman ayrılır.
Bu oranlar, VUK’un 315. maddesi ve ilgili tebliğlerde yer alır.
Amortisman defteri her yıl sonunda dönem kapanışı yapılmadan önce güncellenmelidir.
Yeni alınan sabit kıymetler eklendiğinde veya varlık satıldığında defter yeniden düzenlenmelidir.
Dijital amortisman modülleri, bu süreci otomatik hale getirerek güncellemeleri kolaylaştırır.