Maaş bordrosu, çalışanların aylık kazançlarını ve bu kazançlardan yapılan yasal kesintileri ayrıntılı şekilde gösteren resmi bir belgedir. İşverenler tarafından düzenlenen bu belge; brüt ve net maaş bilgilerini, vergi ve sosyal güvenlik primlerini kapsar. Hem çalışan haklarının korunması hem de işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi açısından önemli bir rol oynar.
İçindekiler
Maaş Bordrosu Nedir?
Çalışanların aylık kazançlarını ve bu kazançlardan yapılan yasal kesintileri ayrıntılı şekilde gösteren resmi belgeye maaş bordrosu denir. İşverenler tarafından düzenlenen bu doküman; brüt ve net maaş bilgilerini, vergi ve sosyal güvenlik primlerini kapsar. Çalışan haklarının korunması ve işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi açısından bu evrak önemli bir rol oynar.
Maaş Bordrosu Nereden ve Nasıl Alınır?
Bu belgeyi temin etme şekli, çalıştığınız kurumun yapısına ve sigortalılık statünüze göre değişiklik gösterir. Bu noktada, öncelikle 4A, 4B, 4C ve 4D statülerinin ne anlama geldiğini bilmek ve bu gruplardaki çalışanların bordroya nasıl ulaşabileceğini anlamak gerekir.
4A, 4B, 4C ve 4D Nedir? Maaş Bordrosu Nasıl Alınır?
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) tanımladığı 4A, 4B, 4C ve 4D sigortalılık türleri, maaş bordrosuna ulaşma yöntemlerini de belirler:
- 4A: Özel sektörde bir işverene bağlı çalışanları kapsar. Bu kişiler maaş bordrolarını, genellikle iş yerinin İnsan Kaynakları ya da Muhasebe biriminden alabilirler.
- 4B: Kendi hesabına çalışan esnaf, sanatkâr ve serbest meslek sahiplerini ifade eder. Maaş bordrosu yerine, vergi levhası, gelir vergisi beyannamesi ve SGK prim dökümü gibi belgeler kullanırlar. Bu evraklara e-Devlet ya da bağlı bulundukları vergi dairesi üzerinden erişebilirler.
- 4C: Devlet memurlarını kapsar. Bu gruptaki çalışanlar maaş bordrolarına e-Devlet Kapısı’ndaki “e-Bordro” hizmetinden ulaşabilir.
- 4D: Kamu kurumlarında sürekli işçi olarak çalışanları kapsar. Bu çalışanlar da bordrolarını e-Devlet’ten veya çalıştıkları kurumun ilgili biriminden alabilirler.
Maaş Bordrosunda Hangi Bilgiler Bulunur?
Bir maaş bordrosunda mutlaka yer alması gereken unsurlar şunlardır:
- Çalışanın adı, soyadı, T.C. kimlik numarası ve SGK sicil numarası
- İşyerinin unvanı, adresi ve SGK işyeri sicil numarası
- Bordronun ait olduğu ay ve yıl
- Brüt maaş (kazancın kesintiye uğramamış ham hali)
- Normal çalışma, fazla mesai, prim, ikramiye gibi ek kazançlar
- SGK primi (işçi payı)
- İşsizlik Sigortası Fonu (İSF) kesintisi (işçi payı)
- Gelir Vergisi matrahı ve kesinti tutarı
- Damga Vergisi kesintisi
- Toplam kesintiler tutarı
- Net maaş (ele geçen, bankaya yatan tutar)
- Ödeme günü ve işverenin imzası
Maaş Bordrosu Nasıl Hazırlanır?
Maaş bordrosu, işveren veya insan kaynakları/muhasebe departmanı tarafından düzenlenen ve çalışanın maaş detaylarını gösteren bir evraktır. Hazırlama süreci, hem işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi hem de çalışanın maaşını doğru şekilde alabilmesi için kritik öneme sahiptir.
1. Brüt Ücretin Belirlenmesi
Çalışanın temel maaşı, primler, sosyal yardımlar ve varsa fazla mesai ücretleri bir araya getirilerek aylık brüt kazanç hesaplanır.
2. Yasal Kesintilerin Uygulanması
- SGK İşçi Payı (%14)
- İşsizlik Sigortası İşçi Payı (%1)
- Gelir Vergisi (matrah üzerinden basamaklı oranlarla)
- Damga Vergisi (binde 7,59 oranında)
Bu kesintiler sırasıyla hesaplanarak bordroya yansıtılır.
3. Net Ücretin Hesaplanması
Brüt maaştan tüm yasal kesintiler düşüldükten sonra, çalışanın eline geçecek net maaş ortaya çıkar.
4. Dijital Bordro Çözümleri
Günümüzde bu hesaplamalar manuel olarak yapılmak yerine çoğunlukla personel bordro yazılımları aracılığıyla gerçekleştirilir. Böylece hata payı azalır ve süreç hızlanır.
Maaş Bordrosu Nasıl Hesaplanır?
1. Brüt Maaşın Belirlenmesi
Maaş bordrosu hazırlama süreci, çalışanın iş sözleşmesinde yer alan brüt maaşın belirlenmesi ile başlar. Brüt maaş; vergi ve kesintiler uygulanmadan önceki toplam ücrettir.
2. Vergi Matrahının Hesaplanması
Brüt maaştan belirli indirimler ve istisnalar çıkarılarak vergi matrahı hesaplanır. Bu aşamada SGK işçi primi, işsizlik sigortası primi gibi kesintiler dikkate alınır.
3. Gelir Vergisi ve Damga Vergisi Kesintileri
Vergi matrahı üzerinden, ilgili oranlara göre gelir vergisi ve damga vergisi hesaplanır. Bu tutarlar maaş bordrosunda ayrı kalemler olarak gösterilir.
4. Sosyal Güvenlik Kesintileri
Çalışanın sosyal güvenlik primi ve işsizlik sigortası primi gibi zorunlu kesintileri de bordroda yer alır.
5. Net Maaşın Hesaplanması
Brüt maaştan tüm bu vergiler ve kesintiler düşüldükten sonra kalan tutar, çalışanın eline geçen net maaştır.
Maaş Bordrosu Hesaplama Örneği
Brüt maaşı 10.000 TL olan bir çalışan için hesaplama örneği:
- SGK işçi primi (%14): 1.400 TL
- İşsizlik sigortası primi (%1): 100 TL
- Gelir vergisi (%15): 1.000 TL
- Damga vergisi (%0.759): 75,90 TL
Toplam Kesinti: 2.575,90 TL
Net Maaş: 10.000 TL – 2.575,90 TL = 7.424,10 TL
⚠️ Not: Kesinti oranları ve vergiler, yürürlükteki mevzuata göre değişiklik gösterebilir. Güncel SGK ve vergi oranlarını düzenli olarak kontrol etmek gerekir.
Maaş Bordrosu Neden Gereklidir?
Maaş bordrosu, resmi bir gelir belgesi olarak birçok kurum ve işlemde talep edilen önemli bir dokümandır. İşte maaş bordrosunun gerekli olabileceği başlıca durumlar:
- Kredi ve Kredi Kartı Başvuruları: Bankalar, gelir durumunuzu ve ödeme düzeninizi değerlendirmek için maaş bordrosu talep eder.
- Vize İşlemleri: Konsolosluklar, seyahat masraflarınızı karşılayabileceğinizi kanıtlamak amacıyla düzenli gelirinizin belgelenmesini ister.
- İş Değişiklikleri: Yeni bir işe başvururken, önceki maaşınız ve pozisyonunuzun kanıtı olarak maaş bordrosu istenebilir.
- Yasal Hak Talepleri: İşten ayrıldığınızda, fazla mesai, prim veya kıdem tazminatı gibi haklarınızın ispatında önemli bir delil olarak kullanılır.
- Kira Sözleşmeleri: Ev sahipleri, kiracının düzenli bir gelire sahip olduğunu görmek için maaş bordrosu isteyebilir.
- Nafaka Davaları: Mahkemeler, nafaka miktarını belirlerken maaş bordrosunu inceleyerek karar verir.
E-Devlet’ten Maaş Bordrosu Nasıl Alınır?
E-Devlet sistemi, kamu çalışanları ve emekliler için maaş bordrosu almak adına hızlı ve güvenilir bir yoldur. E-Devlet üzerinden alınan barkodlu maaş bordrosu resmi geçerliliğe sahiptir ve tüm kurumlara sunulabilir.
Adım Adım E-Devlet’ten Maaş Bordrosu Alma:
- Giriş Yapın: www.turkiye.gov.tr adresine gidin ve T.C. Kimlik Numaranız ile e-Devlet şifrenizle sisteme giriş yapın.
- Arama Çubuğunu Kullanın: Ana sayfadaki arama bölümüne “e-Bordro Sorgulama” veya “Hazine ve Maliye Bakanlığı e-Bordro Hizmeti” yazın.
- Hizmeti Seçin: Çıkan listeden size uygun olan hizmete tıklayın. Bu hizmet genellikle 4C (memur) statüsündeki çalışanlara sunulur.
- Bordroyu Görüntüleyin: Açılan ekranda yıl ve ay seçerek maaş bordronuzu görüntüleyebilirsiniz.
- Barkodlu Belge Oluşturun: “Barkodlu Belge Oluştur” butonuna tıklayarak resmi geçerliliğe sahip PDF formatında bir belge oluşturabilirsiniz. Bu belgeyi bilgisayarınıza kaydedip çıktısını alarak resmi işlemlerinizde kullanabilirsiniz.
Emekli Maaş Bordrosu Nasıl Alınır?
Emekliler de maaş bordrosu ve kesinti bilgilerini e-Devlet üzerinden kolayca görüntüleyebilir.
E-Devlet’e giriş yaptıktan sonra arama kutusuna “4A Emekli Aylık Bilgisi”, “4B Emekli Aylık Bilgisi” veya “4C Emekli Aylık Bilgisi” yazarak emeklilik türünüze uygun olan hizmeti seçin. Açılan sayfada maaşınızın detaylarını, ek ödemeleri ve varsa kesintileri inceleyebilir ve barkodlu belge olarak indirebilirsiniz.
Bankalar Kredi İçin Neden Maaş Bordrosu İster?
Bankalar için en önemli kriterlerden biri, borcunuzu düzenli ödeyip ödeyemeyeceğinizdir. Maaş bordrosu, bu konuda bankaya en net bilgiyi veren belgedir.
Kredi İçin Maaş Bordrosu Kaç Aylık Olmalı?
Genelde bankalar, gelirinizin düzenli olup olmadığını görmek için sizden son 3 ila 6 aya ait maaş bordrolarınızı ister. Özellikle son 3 aylık bordrolar, mevcut gelir durumunuzu en net şekilde gösterdiği için banka açısından oldukça önemlidir. Eğer maaşınızda prim, ikramiye gibi değişken gelirler varsa, 6 aylık döküm sunmak ortalama gelirinizi daha iyi gösterebilir.
Maaş Bordrosu ile Kredi Çekebilir Miyim?
Evet, maaş bordrosu kredi başvurularında genellikle ilk istenen belgelerden biridir. Ancak tek başına yeterli değildir. Banka, kredi kararını verirken maaş bordronuzdaki net gelirin yanı sıra aşağıdaki faktörleri de değerlendirir:
- Kredi Notu (KKB Puanı): Geçmiş borç ödeme alışkanlıklarınız.
- Mevcut Borç Durumu: Başka kredilerinizin veya kredi kartı borçlarınızın olup olmadığı.
- Sigortalılık Süresi: Ne kadar süredir aynı işyerinde çalıştığınız (istikrar göstergesi).
Süper Bordro Nedir?
Süper bordro, standart maaş bordrosuna kıyasla çok daha kapsamlı bir rapordur. Çalışanın sadece eline geçen net maaşını ve yapılan yasal kesintileri değil, aynı zamanda işverene olan toplam maliyetini de gösterir.
Bu raporda, brüt maaşa ek olarak işverenin ödemekle yükümlü olduğu SGK İşveren Payı (%20,5), İşsizlik Sigortası İşveren Payı (%2) gibi kalemler detaylı bir şekilde yer alır. Böylece süper bordro, bir çalışanın şirkete olan gerçek maliyetini net bir şekilde gösterir ve bütçe planlamasında yöneticiler için önemli bir araç haline gelir.
Sıkça Sorulan Sorular
Öncelikle, tespit ettiğiniz hatayı zaman kaybetmeden işvereninizin insan kaynakları ya da muhasebe departmanına yazılı veya sözlü olarak bildirin. Bu görüşmede mümkünse ilgili bordro nüshasını da paylaşın. Eğer talebinize yanıt verilmez ya da hata düzeltilmezse, bir sonraki adım olarak noter aracılığıyla ihtarname çekebilir veya Çalışma ve İş Kurumu’na (İŞKUR) şikayette bulunabilirsiniz. Bu süreçte elinizdeki evrakları saklamanız ileride hak aramanızı kolaylaştırır.
Evet, alabilirsiniz. Maaş bordrosu, çalışanların özlük dosyasının bir parçasıdır ve işveren, yasal olarak bu belgeleri belirli bir süre (genellikle 10 yıl) saklamakla yükümlüdür. İşten ayrılmış olsanız bile, talebiniz üzerine geçmişe dönük bordrolarınızın kopyasını size sunmak zorundadır. Talebinizi e-posta ile iletmeniz sürecin takibini kolaylaştırır.
İş Kanunu’nda bordro imzalama zorunluluğu bulunmamakla birlikte, birçok işveren uygulamada çalışanlarından imza talep edebilir. Bordroyu imzalamak, içerikte yer alan bilgileri (çalışma süresi, fazla mesai, ücret tutarı vb.) kabul ettiğiniz anlamına gelir. Eğer bordrodaki verilere itirazınız varsa, “ihtirazi kayıt” şerhi düşerek imzalamanız önerilir. Bu ifade, ileride hakkınızı aramanız gerektiğinde sizin için önemli bir delil olacaktır.
Evet, düzenlenir. Çalışma şekliniz tam zamanlı ya da yarı zamanlı olsun fark etmez; işvereniniz, sizin adınıza her ay yasal bir maaş bordrosu hazırlamak ve talep ettiğinizde bunu size sunmakla yükümlüdür. Part-time çalışanların bordrosunda, aylık çalışma saatleri ve gün sayısı ayrıca belirtilir.
Kesinlikle evet. Ücretin banka üzerinden ya da elden nakit olarak ödenmesi, işverenin bordro düzenleme yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. Hatta, nakit ödeme söz konusu olduğunda bordro daha da kritik hale gelir; çünkü olası uyuşmazlıklarda sizin ödemenizi ispatlayabilmeniz için güçlü bir dayanak olur. Her ay bordronuzun bir kopyasını istemekten çekinmeyin.
Evet. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, işveren her ay çalışanlarına maaş bordrosu düzenlemek ve bunu çalışanların görebileceği şekilde sunmak zorundadır. İşvereniniz bu yükümlülüğü yerine getirmiyorsa, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayette bulunabilirsiniz.
Hayır, yasal değil. İşveren bordroyu yalnızca düzenlemekle kalmayıp, çalışanına da vermekle yükümlüdür. Bordronun bir kopyasını almak, ücretinizin ödendiğini ispatlamanın en önemli yoludur. Talep etmenize rağmen bordro verilmiyorsa, durumu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirebilirsiniz.
e-Devlet üzerinden hizmet dökümünüzü kontrol edin ve bordrodaki verilerle karşılaştırın. Primleriniz eksikse, durumu yazılı olarak işvereninize bildirin. Sorun çözülmezse, SGK’ya şikayette bulunabilir veya ALO 170 hattını arayarak konuyu bildirebilirsiniz. SGK primleriniz hem emeklilik hakkınızı hem de sağlık hizmetlerine erişiminizi etkiler, bu nedenle konuyu ciddiye almak önemlidir.